کاربرد "بوتاکس" در درمان "آرتروز"

تزریقات داخل مفصلی زانو یکی از روش‌های رایج کنترل درد و بهبود عملکرد در مبتلایان به آرتروز به شمار می‌رود. این درمان‌ها معمولا به عنوان خط اول درمان محسوب نمی‌شوند، اما در بیمارانی که علائم و شکایت‌شان با روش‌های فیزیکی، تمرین درمانی و داروهای ضد درد و التهاب خوراکی و موضعی بهبود نیافته، می‌توانند مفید و موثر باشند. از شایع‌ترین انواع تزریقات داخل مفصلی می‌توان به تزریق استروئید (کورتون)، پرولوتراپی با سرم‌های قندی (دکستروز)، پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت)، پلاسمای غنی از فاکتور رشد (PRGF) و هیالورونیک اسید (آمپول‌های ژله‌ای معروف به تاج خروس) و اوزون درمانی اشاره کرد.

وی افزود: در موارد درد شدید یا التهاب حاد، تزریق کورتون می‌تواند سبب بهبود چند هفته‌ای بیماران شود. با وجود اینکه ثابت نشده که تزریقات محدود داخل مفصل کورتون بتواند سبب پوکی استخوان شود، اما جهت جلوگیری از فرسایش و آسیب‌های مفصلی این تزریقات نباید در مدت زمانی زودتر از ۳ تا ۴ ماه مجددا تکرار شوند. در آرتروز زانو ضمن کاهش فضای مفصل، حجم مایع داخل مفصلی، غلظت و کیفیت آن کاهش می‌یابد و سبب سفتی و درد مفصل می‌شود. برای کاهش این مشکلات ممکن است تزریق هیالورونیک اسید ۳ تا ۵ نوبت و به فواصل هفتگی مورد استفاده قرار گیرد. این تزریقات معمولا تا حدود چند ماه در بهبود علایم موثر هستند.

رییس السادات ادامه داد: اوزون درمانی روش نسبتا جدیدتری است که اگرچه در کوتاه مدت می‌تواند سبب کاهش درد و التهاب مفاصل و بافت نرم شود، اما اثری بر سیر کلی آرتروز و علایم دراز مدت بیماری ندارد. بر اساس پژوهشی که در مرکز توسعه پژوهش‌های بالینی بیمارستان شهید مدرس صورت گرفته، اوزون درمانی و تزریق هیالورونیک اسید در مدت شش ماه بعد از درمان تفاوتی از نظر میزان سودمندی با یکدیگر نداشتند.

رییس السادات گفت: پژوهش‌های متعدد دیگر ما در مرکز تحقیقات طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نشان داد تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) و PRGF (پلاسمای غنی از فاکتور رشد)، با بهره‌گیری از اثرات عوامل موجود در پلاکت خون بیمار می‌تواند سبب کاهش خشکی مفصل، بهبود درد و افزایش کیفیت زندگی مبتلایان به آرتروز زانو شود که این اثرات معمولا تا بیش از یک سال ادامه دارد. بر اساس این مطالعات پیگیری هشت ماهه بیماران با استفاده از ام آر آی ثابت کرد که پی آر پی می‌تواند تا حدی از کاهش حجم غضروف مفصلی در مبتلایان به آرتروز زانو بکاهد. بیماران مبتلا به آرتروز شدید زانو، بیماران با سن بیش از ۷۵ سال و افراد با چاقی شدید کاندید مناسبی جهت انجام تزریق پی آر پی نیستند.

بر اساس اعلام دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران، جدیدترین پژوهش انجام شده بر روی تزریقات داخل مفصلی در بیمارستان‌های شهید مدرس و شهدای تجریش نشانگر اثرات امیدوار کننده توکسین بوتولونیوم (معروف به بوتاکس) در بهبود علائم مبتلایان به آرتروز زانو است. بوتاکس بیشتر جهت موارد زیبایی و کاهش چین و چروک پوست، کاهش تعریق و کم کردن اسپاستیسیته در برخی از بیماری‌های سیستم اعصاب به کار می‌رود. اخیرا استفاده از این سم درکاهش درد کمر، سردرد، میگرن و برخی از دردهای اسکلتی عضلانی از جمله آرنج تنیس بازان، التهاب پاشنه پا و شانه یخ زده و... رو به افزایش گذاشته است. مکانیسم اثر بوتاکس در مبتلایان به آرتروز با نحوه اثر آن در موارد زیبایی و اثر بر پیوستگاه عصبی عضلانی متفاوت است و عملکرد آن بیشتر از طریق اثرات ضد دردی و ضد التهابی است.

بنابر اعلام روابط عمومی انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران، رییس‌السادات افزود: بر اساس این تحقیق انجام شده در گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تزریق ۲۵۰ واحد از سم بوتولونیوم رقیق شده سبب کاهش درد و سفتی مفصلی و بهبود عملکرد بیماران مبتلا به آرتروز شده است. اثرات درمانی پس از یک هفته شروع و تا بیش از شش ماه ادامه داشت. این درمان هیچگونه ضعف عضلانی یا عارضه خاصی بدنبال نداشت. با این وجود، اظهار نظر در مورد اثر بخشی طولانی مدت و استفاده روتین بالینی از این روش نیازمند انجام مطالعات بزرگ‌تر و با کیفیت‌تر، تعیین دوز موثر توکسین و مقایسه هزینه و اثر بخشی این روش با سایر روش‌ها است.

وی با تاکید بر این که تا کنون هیچ روش قطعی خوراکی یا تزریقی برای علاج آرتروز شناخته نشده، افزود: کلیه تزریقات داخل مفصلی جهت اثرگذاری بیشتر باید به همراه آموزش بیماران، اصلاح الگوی زندگی از جمله کاهش وزن، ورزش درمانی و به کارگیری مناسب روش‌های طب فیزیکی و توانبخشی باشند.

منبع: خبرگزاری ایسنا